Dwa sierpnie; I – 915 lat temu

24.08.1109, w dzień św. Bartłomieja po nieudanym nagłym ataku na bramę, rozpoczęło się oblężenie głogowskiego grodu przez wojska króla Henryka V.

Postąpiono zgodnie z zasadami ówczesnej sztuki wojennej. W przypadku nieskutecznej próby zdobycia grodu przez zaskoczenie, z marszu najeźdźca rozpoczynał oblężenie. Z reguły, bowiem nie pozostawiał na zapleczu niezdobytego grodu, który mógł stać się ośrodkiem i zapleczem walki partyzanckiej. Technika oblężnicza stosowała więc następujące metody: etap negocjacji i zabiegów dyplomatycznych (wystąpił – zakładnikami rozejmu zostały dzieci głogowskie); etap działań zbrojnych przy użyciu przywiezionych ze sobą i konstruowanych na miejscu machin oblężniczych w przypadku fiaska rozmów. Jak wiemy, atak zbrojny także nastąpił. We wrześniu wraz z brakiem sukcesów, wycofaniem się sojuszników i partyzanckimi atakami wojów Krzywoustego Henryk zwinął oblężenie.

Kartka pocztowa Salonu Malarzy Polskich (1885–1945) w Krakowie. Na niej w podpisie dwa błędy. Henryk V nie był jeszcze cesarzem i zdarzenie miało miejsce w roku 1109.

Dwa sierpnie; II – 80 lat temu

1 sierpnia 1944, o godz. 17.00 wybuchło Powstanie, które najpierw było określane jako „Sierpniowe”. Powstanie Warszawskie to nazwa z lat późniejszych. Corocznie przypominamy to wydarzenie, którego tragicznym skutkiem była m.in. eksterminacja ludności cywilnej i jej exodus. W 1950 roku w Głogowie było zameldowanych 186, a w powiecie 440, razem 626 mieszkańców pochodzących z Warszawy. Pamiętajmy więc w Głogowie o „swoich” powstańcach i mieszkańcach Warszawy. Pozostali tu na naszej ziemi i naszych cmentarzach.

 „W 1944 r. w sierpniu, kiedy jechały transporty z ludnością Warszawy po powstaniu, organizowaliśmy dla nich pomoc, która wyrażała się w podawaniu wody, bądź kawałka chleba. Pamiętam, że wtedy wszyscy Polacy i Czesi, którzy pracowali na PKP w Głogowie, oddawali swoje porcje chleba dla powstańców warszawskich (…). W 1944 r. jesienią w każdą niedzielę zabierano nas na samochody i wywożono do pracy przy budowie okopów obronnych w rejonie Głogowa. Pierwsze prace wykonywaliśmy w rejonie Kotli w kierunku miasta. Kopaliśmy olbrzymie rowy przeciwczołgowe (…)”.

Osiemnastoletni Polak z okolic Cieszyna wiosną 1940 roku trafił na tzw. roboty do Głogowa. Pracował na odcinku kolei Reichsbahn Glogau przy przebudowie szlaku kolejowego do Szprotawy. Potem w miejscowej parowozowni, wykonując ciężkie brudne prace, jak np. przy czyszczeniu parowozów czy wagonów. W trakcie stałego prawie pobytu wzdłuż torów obserwował ruch kolejowy. Wyżej drukujemy fragment jego wspomnień sprzed 80. lat, kiedy przez głogowski węzeł kolejowy przejeżdżały wagony pełne ludzi: „widziałem wiele transportów wojskowych, które szły na wschód, widziałem transporty rannych, powracających z frontu i to dodawało mi otuchy do życia (…)”.

(Wspomnienia Emanuela Czyża zamieszkałego w Gaikch (ze zbioru oprac. przez W. Nawrockiego), użyczone przez M.R. Górniaka, s. 136).

Oddany do użytku tuż przed wojną dworzec kolejowy przyjmował do końca stycznia 1945 r. podróżnych

21 lipca 2024, zmarł Józef Cwynar (1946) działacz społeczny, przewodnik PTTK, regionalista głogowski, wszechstronny popularyzator wiedzy o mieście i Ziemi Głogowskiej. Były pracownik GFMB „Famaba”, GPB i Intertrans PKS S.A. Głogów.

Od 1972 roku (ponad pół wieku) uczestniczył w zorganizowanym życiu turystycznym naszego miasta jako członek PTTK. Przez 30 lat (1992–2022) pełnił funkcję prezesa Koła Przewodników Terenowych i Sudeckich w Głogowie. Był świetnym regionalistą, uczestnicząc w edukacji dzieci i młodzieży, opracowując mapy regionalne oraz hasła do Encyklopedii Ziemi Głogowskiej. Działał w Towarzystwie Miłośników Głogowa od 1977 r. (od 1995 r. TZG). Wyróżniony wieloma dowodami szacunku. W roku 2023 TZG wystąpiło z wnioskiem o uhonorowanie Tytułem Zasłużony dla Miasta Głogowa. Przekazujemy Rodzinie najgłębsze wyrazy szacunku.

Józef Cwynar (pierwszy z lewej) na konferencji z okazji jubileuszu Famaby, 15 listopada 2016 r (fot. Jerzy Popiel)

Połowa wakacji. Czekamy na Wasze relacje i opisy głogowskich znalezisk.

Kto nie słyszał o ulicy Głogowskiej w Poznaniu? Czy Czytelnicy znają inne miasta, w których jest ul. Głogowska? A może macie stamtąd zdjęcia? Przysyłajcie.

Taki wizerunek miejskiego herbu Głogowa znajduje się w krakowskich Sukiennicach (fot. Wojtek M.)

• Kolejna pozycja – Z lektur Wehikułu i Pocztówka ze Śląska – i inne sierpniowe ciekawostki w zakładce Wehikuł czasu.

Wszelkie pytania i uwagi prosimy kierować na adres wehikulczasuglogow@interia.pl

Fort Gwiazda (Fort Stern)

We wschodniej części miasta znajduje się, częściowo zachowany, Fort Gwiaździsty. Pierwotnie umiejscowiony tu szaniec miał kształt gwiazdy i taką też otrzymał nazwę (Stern Schanze). Zmodernizowany po 1741 r., wg projektu Gerharda C. Walrave, miał charakter bastionowy. Do dzisiaj zachowany kształt zasadniczy ukształtował się w latach późniejszych. W 1 połowie XIX w. magazyn prowiantowy otoczono umocnieniem ziemnym, a stoki oskarpowano. Pod wałem wybudowano sklepioną okrągłą kazamatę na około 200 ludzi załogi wojennej, a na wale dwie remizy artyleryjskie. Przed przebudowanym obiektem umieszczono półokrągły plac broni.

Po lewej stronie kazamat, na ścianie jednego z pomieszczeń (dzisiaj magazyny właściciela) widnieje,  odrestaurowana pieczołowicie niedawno, tablica upamiętniająca francuskiego gubernatora i komendanta twierdzy, gen. Rheinwalda, który zmarł nagle w Głogowie (w 1810 r.) i został  pochowany na terenie fortu.

Obok fortu znajduje się sucha fosa z zachowanymi, ale niedostępnymi, poterną i kaponierą oraz są widoczne pozostałości systemu zalewania przedpola przez przepływające strumienie.

W latach 30. XIX w. w kazamatach usytuowano więzienie dla żołnierzy twierdzy i okolicznych garnizonów. Funkcje militarne fort przestał pełnić w czasie likwidacji twierdzy, tj. ok. 1905 r. Był silnym punktem niemieckiego oporu podczas walk o miasto w 1945 r. Obiekt znajduje się obecnie w części na terenie prywatnym.

( oprac. W. Maciuszczak, foto. D. Mikołajewicz)

Towarzystwo Ziemi Głogowskiej i Parafiw w Jakubowie zorganizowały niezwykły koncert, po Uroczystej Mszy Świętej Odpustowej, która odbyła się w dniu 27 lipca 2024 r. o godz. 17.00
pt. „EL Camino. Muzyczna Droga Świętego Jakuba”

Od czasów średniowiecza Camino de Santiago jest jednym z najważniejszych szlaków pielgrzymkowych tradycji chrześcijańskiej. Każdy pielgrzym może rozpocząć swoją wędrówkę z dowolnego miejsca na Drogach Świętego. Jakuba – szlakach biegnących przez południowo-zachodnią Europę i Hiszpanię. Artyści zapraszają do muzycznej podróży przez El Camino. Zaczniemy od Via Alta, czyli utworów z regionu historycznego Śląska, przechodząc przez Francję, aż do miejsca docelowego Compostela na Półwyspie Iberyjskim.

W czerwcu br. zakończyły się prace renowacyjne i konserwatorskie XIX wiecznych organów w kościele w Jakubowie i po raz pierwszy wykonany był też recital organowy.

WYKONAWCY:
Julieta González – Springer – sopran / kastaniety / perkusja
Małgorzata Zuchowicz – organy
Marek Skrukwa – viola da gamba / dekl

Koncert w Jakubowie jako projekt Towarzystwa Ziemi Głogowskiej dofinansowany jest z budżetu Samorządu Województwa Dolnośląskiego, Powiatu Polkowickiego i Gminy Radwanice.

Relacja fotograficzna z przebiegu koncertu w galerii zdjęć w linku:

https://www.facebook.com/photo/?fbid=806567608229991&set=pcb.806577734895645

Spoglądając teraz na Głogów z prawego brzegu Odry przypomina się zapamiętany z lektury widok sprzed ponad 90 lat. Uwieczniony został na wysłanej w lipcu 1932 roku kartce pocztowej. Przedstawiamy tę piękną widokówkę od Jacka Relicha, specjalisty od dziejów pobliskiej Szlichtyngowej. Dziękujemy. Czasami na odwrocie wysyłanych wtedy kartek odbijano okolicznościowy stempel – datownik o treści w tłumaczeniu na język polski – „Głogów. Stara twierdza i miasto ogród”. Ponad  parkowe drzewa wystają wieże kościołów i ratuszowa. Brakuje dziś wież świątyni protestanckiej.

Głogowskie wieże. Widokówka ze zbiorów Jacka Relicha

Wakacje ’24 rozpoczęte. Początkom w Głogowie towarzyszył Wehikuł czasu osobiście, więc informacje będą też relacją z podróży Wehikułu na Dolny Śląsk.

W upalny poranek pierwszego dnia wakacji w Teatrze Miejskim zainaugurowano po raz 17. „Lato w twierdzy Głogów”. Tłum uczestników sprawnie zadeklarował swój udział w planowanych przedsięwzięciach, oklaskał autorów nowych legend głogowskich i wyruszył na wycieczkę do udostępnionych przez GROT schronów nadodrzańskich. Wehikuł został obdarowany przez Organizatorów kilkoma egzemplarzami wydawnictwa „Nowe legendy i podania o Głogowie” wydane również przy współudziale znanej księgarni „Feniks”. Wsród atrakcji niewątpliwym wydarzeniem była wyprawa do 31 Bazy Lotnictwa Taktycznego Poznań-Krzesiny. Obejrzano tam m.in.  start, lot i lądowanie „Jastrzębia”, czyli w polskich barwach samolotu F16.

Lato w Twierdzy z wizytą w 31 Bazie Lotnictwa w Krzesinach u stóp „Jastrzębia” (Fot. Klub Batalionowy)

O godz. 17.00 przy ławeczce–pomniku Jana z Głogowa tradycyjnie spotkali się, by wspólnie obchodzić imieniny Jana, imiennicy słynnego filozofa i nauczyciela Mikołaja Kopernika płci obojga. Trębacze z orkiestry Huty Miedzi odegrali „Panie Janie” oraz „100 lat”. Były upominki, kwiaty i ciastka od piekarni Witczak. Potem przedstawiciele MPK i Ośrodka Szansa wsadzili kolejne imieninowe drzewka.

Bezcenna darowizna. Przyjaciele z Głogowskiego Ruchu Odkrywców Tajemnic znów zaskoczyli ciekawostką. Prezes GROT-u, Piotr Rapała doprowadził do przekazania Muzeum Archeologiczno-Historycznemu bezcennego tłoka do wybijania monet 3-krajcarowych z 1622 r. Znajduje się na nim tarcza z herbami miasta (brakuje na niej jedynie Madonny) oraz napis odnoszący się bezpośrednio do miasta Głogowa (MO NOVA CIVI GLOGOVIE 1622).

Zdjęcie z prezentacji autorskiej Krystiana Książka z MA-H

Urodziny Prezydenta – Jacek Zieliński, (ur. 28.06.1934 r. w Gnieźnie), polityk, dyrektor GFMB Famaba (od 1973), prezydent Głogowa (1988–1998), prezes głogowskich regionalistów, Zasłużony dla Głogowa (2014) skończył 90 lat.

Wehikuł czasu odwiedził ostatnio sędziwego Jubilata tuż przed jego wyjazdem na rodzinną, jubileuszową ekskursję przygotowaną panu Jackowi przez najbliższych. W trakcie spotkania był obraz Małgosi Maćkowiak, Wehikuł w wersji książkowej, życzliwe uśmiechy, wspomnienia, wzruszenia i pączki.

Ad multos Annos panie Prezydencie! Niżej w kalendarium sylwetka Jubilata.

• 300-letni buk purpurowy, zwany Sercem Wzgórz Dalkowskich, rosnący w zabytkowym parku przy XVI-wiecznym pałacu w Dalkowie w gminie Gaworzyce na ziemi głogowskiej, został Drzewem Roku 2024!  Wehikuł towarzyszył tej elekcji, dostrzegając jej integracyjną i promocyjną rolę. Zdobyliśmy 10 521 głosów internautów! Legenda głosi, że drzewo to spełnia marzenia.
• W lutym 2025 roku będzie reprezentował Polskę w międzynarodowym plebiscycie Europejskie Drzewo Roku!

Sekundowaliśmy ja i Głogowski Wehikuł Czasu pasjonatom, którzy zgłosili drzewo do plebiscytu. Anna Gomułka–Płocha z Fundacji na Rzecz Rodziny i Rewitalizacji Polskiej Wsi z Dalkowa oraz autor zdjęć i animator zgłoszenia Marcin Kopij są znani czytelnikom Wehikułu czasu. Ania była nominowana do Głogowskiej Nagrody Historycznej. Marcin i jego piękne zdjęcia ilustrują też nasze wydawnictwa.

Buk pospolity odm. purpurowa (Fagus sylvatica „Atropunicea”), wiek ok. 300 lat, wys. ok. 30 m, obwód 450 cm, pomnik przyrody (Fot. Marcin Kopij)

W tym roku będzie obchodzona już po raz 81. rocznica Krwawej niedzieli (11 lipca 1943 r., kiedy UPA zaatakowała 99 miejscowości – GWC)na Wołyniu. Pamiętamy o tych zbrodniach. Też na ziemi głogowskiej, gdzie
ich świadkowie też trafili.

Bolesław Chrobry – rok przyszły – 2025 – 1000 lat koronacji pierwszego króla Polski i planowany jest jego pomnik w Głogowie.

Chrobry Głogów S.A. w przededniu sezonu i Jubileuszu ma nowe władze wykonawcze. Dyrektorem Klubu został Dariusz Czaja (znany z działań m.in. w TZG), a Dyrektorem Akademii Piłki Nożnej Jarosław Wielgus. Czy należy, więc życzyć z okazji Jubileuszu historycznego awansu głogowskiej drużynie?

Jan Matejko, Bolesław Chrobry (z cyklu Poczet królów polskich), 1890, Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Glogoviana z wakacyjnych wędrówek – z aparatów Czytelników i Przyjaciół Wehikułu. Życzymy Wam udanych wakacji, również z historią. Polecamy poszukiwania w kraju lub zagranicą śladów Głogowa. Np. w katedrze we Fromborku jest pochowany Joachim Pastorius, a w kościele św. Floriana w Krakowie Jan z Głogowa, w krakowskich Sukiennicach można znaleźć herb Głogowa (trochę inny), w Muzeum Narodowym we Wrocławiu znajduje się nagrobek głogowskiej księżnej Katarzyny – Matyldy. Szukajcie ulic głogowskich i róbcie tam zdjęcia.

Czekam na zdjęcia i opowieści, niech pomagają Wam Rodzice i Dziadkowie. Czytelników, którzy nadeślą najciekawsze materiały o swoim wakacyjnym znalezisku, związanym z Głogowem, obdarujemy książką „Z Wehikułem czasu przez dzieje Głogowa”. Adres poczty e-mail – wehikulczasuglogow@interia.pl

Na początku wakacji o książkach więcej niż bywało dotąd. Przecież nie zawsze będzie tak upalnie. Więc na pochmurne czy deszczowe dni piszemy, jak wyżej (o legendach) oraz przypominamy dalej teksty o książkach już prezentowanych. Niżej zaś najnowsze dzieło Przyjaciela Wehikułu czasu z Chocianowa.

• Kolejna pozycja – Z lektur Wehikułu i Pocztówka ze Śląska – i inne lipcowe ciekawostki w zakładce Wehikuł czasu.

Wszelkie pytania i uwagi prosimy kierować na adres wehikulczasuglogow@interia.pl