Minął rok

– W styczniu Nowego Roku 2022 pytaliśmy – czy będzie lepszy? Pandemia w swojej kolejnej fali z wariantem Delta weszła wtedy na szczyt. Codziennie podawane dane trwożyły. Pojawił się i w Polsce wariant Omikron.

Z Głogowa nad wschodnią granicę na Podlasiu pojechali żołnierze z 4 Batalionu Inżynieryjnego i policjanci z Wydziału Ruchu Drogowego KPP. Do tych pierwszych należała budowa zabezpieczeń na granicy wschodniej, a do tych drugich kontrola i nadzór szlaków komunikacyjnych i osób nielegalnie przedostających się na teren RP.

– XXIV Zimowe Igrzyska Olimpijskie – odbywające się w Pekinie w dniach 4–20 lutego 2022 r. nie przyniosły polskiej reprezentacji worka medali – wrócili z brązowym medalem Dawida Kubackiego. Sportowe relacje brzmiały w cieniu informacji o zagrożeniu wojną. I jeszcze w lutym stało się.

– Wojna na Wschodzie. 24 lutego 2022 r. we wczesnych godzinach porannych oddziały sił powietrznych, lądowych i morskich Federacji Rosyjskiej z kilku kierunków zaatakowały bez wypowiedzenia wojny Ukrainę.

Momentalnie pojawiło się hasło:

Solidarni z Ukrainą! Солідарні з Україною!

I głogowianie stanęli na wysokości zadania. Na przejścia graniczne pojechały spontanicznie samochody z zebranymi, potrzebnymi artykułami, strażacy podarowali karetkę, mieszkańcy zaczęli przyjmować pod swoje dachy uchodźców.

 Jedna z wielu okazji by wrzucić datek i przypiąć sobie znaczek – tu w klubie batalionowym

– Epidemia w odwrocie – ogłosił Minister Zdrowia, że od 1. kwietnia zamiast pandemii, mamy „normalną” chorobę – „ale czy Covid o tym wie?”. Jak się przez ostatnie miesiące okazało, epidemia naprawdę się odwróciła.

– 200 lat od śmierci, 275 lat od urodzin i 225 od powstania „Pieśni Legionów Polskich we Włoszech”, 95 lat od ustanowienia Pieśni Legionów polskim hymnem narodowym Sejm RP – „przekonany o wyjątkowym znaczeniu dorobku Józefa Wybickiego, oddając hołd jego dokonaniom” – ustanowił 2022 rok, rokiem Józefa Wybickiego. Inspirowaliśmy obchody pod głogowskim pomnikiem.

 Koperta pierwszego dnia obiegu, tzw. całostka filatelistyczna

– Miało miejsce uroczyste podpisanie Aktu Erekcyjnego i wmurowanie Kapsuły Czasu Hospicjum Głogowskiego.

Aleksandra Glińska i Emilia Szajowska, liderki przedsięwzięcia (fot. M. Komperda)

– Katastrofa ekologiczna nad Odrą?  Już 26 lipca pojawiły się sygnały o masowym śnięciu ryb w górnej Odrze. Katastrofa wraz z prądem wody płynęla ku Bałtykowi, a na początku mocowały się z nią samorządy, PZW i ekolodzy. Kiedy wkroczyło państwo, zasięg skażenia był ogromny i już międzynarodowy. W Głogowie zamknięto możliwość korzystania z Mariny.

Najprawdopodobniej szybkość spływu i wody opadowe po ulewach „świeże i czyste” wypłukały powód śnięcia ryb. Trwa do dziś (styczeń ‘23) wyjaśnianie przyczyn. I nadal niewiele w tej kwestii wiadomo. Sprawą zajmuje się prokuratura, ale w Zatoce, jak mówią fachowcy, jest sielankowo. Brodzą czaple, pływają ryby…

– Najsmutniejsze informacje z opowieści o zdarzeniach ubiegłego roku to wieści o odejściach znanych i wielkich ludzi naszego świata i okolic.

Brytyjska królowa zmarła 8 września na zamku Balmoral w Szkocji w wieku 96 lat, z których 70 spędziła na tronie. Pele (Edson Arantes do Nascimento), legenda piłki nożnej i były minister sportu Brazylii zmarł w wieku 82 lat. Papież senior Benedykt XVI zmarł w ostatnim dniu 2022 r.

W Polsce zmarli m.in. Franciszek Pieczka i Jerzy Trela, jedni z najwybitniejszych polskich aktorów.

W Głogowie pożegnaliśmy zaś m.in. artystę – Telemacha Pilitsidisa. Bez wątpienia był jednym z najbardziej znanych i rozpoznawalnych twórców naszego miasta, z którym związany był od 1976 r. Za swój wkład w rozwój lokalnej kultury otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Głogowa.

 Artysta w głogowskiej pracowni (Fot. I. Owczarek)

W Poznaniu zmarł Jerzy Gurawski, autor projektu kościoła pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski na os. Kopernik i projektant Domu Uzdrowienia Chorych przy głogowskiej kolegiacie.

Za nami pierwsze ataki zimy, choć ziemia głogowska nie została szczególnie doświadczona, Wehikuł czasu walczący ze śniegiem na krańcach wschodnich przypomina o obowiązkach właścicieli posesji w trakcie zimowych opadów. O tym, że nie jest to nowy wymóg, przypomniał nam regionalista z Przemkowa Eugeniusz Cipura, który opublikował znalezione w gazecie Primkenauer Wochenblatt (R: 2, nr 6, 7.02.1858 r.) ogłoszenie urzędowe Administracji Policji Miejskiej następującej treści:

W związku z występującymi obecnie opadami śniegu zwraca się uwagę, że każdy właściciel domu ma obowiązek odśnieżać chodnik przed swoim domem, aby uniknąć nałożenia na niego policyjnego mandatu. Przemków, 2.02.1858 r.

Odśnieżony Głogów w styczniu 2013 r., dziesięć lat temu

Przypominamy też przypadające w styczniu jubileusze:

– 18 stycznia 1423, 600 lat temu, w Szlezwiku, w północno-zachodniej Europie zmarł nagle książę głogowski, Henryk X zwany Rumpoldem.

– 6 stycznia 1523, 500 lat temu, król Czech, Władysław Jagiellończyk skierował do Rady Miejskiej Głogowa specjalny list.

– 21 stycznia 1573, 450 lat temu, zmarł w Głogowie Joachim Cureus (ur. 23 października 1532 r. w Kożuchowie k. Nowej Soli), lekarz, przyrodnik, historyk, autor Schlesische General Chronika (1585).

– 1 stycznia 1973, 50 lat temu, powstały gminy wiejskie w kształcie zbliżonym do dzisiejszego. Gminy mają już 50 lat i jakoś cicho?

Dziś po raz pierwszy nowa „rubryka” Pocztówka ze Śląska, kolejna pozycja – Z lektur Wehikułu – i inne styczniowe ciekawostki w zakładce Wehikuł czasu.

Niech się spełnią wszelkie życzenia

Pomnik Jana z Głogowa upamiętnia sławnego profesora Akademii Krakowskiej (1445-1507), rodem z Głogowa. Pomnik, w formie rzeźby ławkowej, odsłonięty został w 2007 r. na placu Jana z Głogowa, przy alei Wolności. Autor, Maciej Cendlak z Gostynia, wykonał pracę w technice żywic polimerowych Naturalnej wielkości postać filozofa usadowiona jest na skraju ławki. Na prawym udzie uczonego znajduje się karta pergaminu z treścią: „W 500 rocznicę śmierci Jana z Głogowa – astronoma, matematyka, filozofa, nauczyciela Mikołaja Kopernika – mieszkańcy Głogowa A.D. 2007”.
Od kilkunastu lat 24 czerwca, w dniu imienin Jana, przy pomniku odbywają się spotkania głogowskich Janów i Janin. Składane są kwiaty, przekazywane życzenia, a na pamiątkę sadzone we wskazanych miejscach drzewka, oznaczone tabliczkami z dedykacją.
Janowi z Głogowa poświęcony jest również głaz na placu Saperów z tablicą o treści: „W 500 rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika jego nauczycielowi Janowi z Głogowa społeczeństwo Głogowa”.

Szanowni członkowie i sympatycy TZG.
Z okazji zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia życzymy Państwu radosnych chwil wspólnego oczekiwania na Wigilijny wieczór.
W tym szczególnym czasie z głębi serca życzymy by dla nas wszystkich był to czas pełen radości – życzliwości – pokoju i pełni zdrowia.
Życzymy, by nastrój i tradycja tej nocy pokrzepiły nasze Rodziny i Przyjaciół z licznej regionalistycznej rodziny „Małych Ojczyzn” o nadzieję, wiarę i miłość.

Życzymy Państwu Nowego 2023 Roku szczęśliwego, bezpiecznego, przynoszącego spełnienie marzeń i sukcesów w życiu osobistym
i zawodowym.

Towarzystwo Ziemi Głogowskiej przy współpracy z głogowskimi fotografami – Dariuszem Mikołajewiczem i Marcinem Kopijem, wydało kalendarz ścienny na 2023 rok, dotyczący najbardziej znanych pomników naszego miasta. Kalendarz ten ukazał się w ramach serii „Głogowskie zabytki”, zapoczątkowanej w 2020 roku kalendarzem poświęconym kolegiacie przy okazji 900-lecia Kapituły Kolegiackiej, a rok później dotyczącym Teatru im. Andreasa Gryphiusa.
Na jego łamach znajdują się artystyczne fotografie pomników głogowskich, wykonane przez wspomnianych już Dariusza Mikołajewicza i Marcina Kopija. Teksty dotyczące dziejów monumentów napisali głogowscy regionaliści: Antoni Bok, Dariusz Andrzej Czaja, Wiesław Maciuszczak oraz Ireneusz Dominiak. Całością zadania koordynował Zbigniew Mazurek.
Z racji ograniczonego nakładu kalendarza, jest on w niewielkiej liczbie do nabycia w księgarni „Feniks” przy Alei Wolności.
Przedsięwzięcie zostało dofinansowane przez Gminę Miejską Głogów.

Pomniki głogowskie

Pomniki stanowią nieodłączny element krajobrazu miejskiego. „Wkomponowane w miasto, w jego architekturę, pomniki kreują nowe miejsca znaczące, w których celebrowana jest społeczna pamięć. Są odniesieniem do czasów minionych, a jednocześnie materialną podstawą kulturowej pamięci” (R. Hołda, Pomniki w mieście: pogranicza pamięci i historii). Uzupełniając powyższe uzasadnienie, pomniki mają funkcję integrującą mieszkańców wokół wartości i symboli, a przy tym współkształtują przestrzeń miasta i wzmacniają jego atrakcyjność.
Choć pomniki, jako miejsca pamięci, są „orężem w walce z zapomnieniem” (Paul Ricoeur), to i one same podlegają upływowi czasu. Padają ofiarą zdarzeń losowych, ale także zmian narracji historycznej. Każdy przełom polityczny wiąże się z nową oceną przeszłości, a tym samym ze zmianą symboli i reprezentujących je pomników. Jedne są likwidowane, czy przenoszone w inne miejsca, inne poddawane choćby przeróbkom. W ich miejsce stają kolejne– niektóre nawet na tych samych cokołach, z których zrzucono dotychczasowych bohaterów. Bardziej odporne na skutki „wichru dziejów” wydają się te obiekty, które odnoszą się do lokalnej historii i tradycji.
W miastach, które dopiero po II wojnie światowej znalazły się w granicach Polski, historia miejskich pomników sięga zaledwie kilkadziesiąt lat wstecz. Te wcześniejsze, jako obce kulturowo, zostały (z nielicznymi wyjątkami) usunięte w ramach akcji „odniemczania”. W Głogowie pierwszy monument wzniesiony został wkrótce po wojnie przez Armię Czerwoną (na utworzonym cmentarzu) dla uczczenia jej żołnierzy, poległych w walce o zdobycie Festung Glogau. Najstarszy polski pomnik – głaz upamiętniający obronę grodu w 1109 r. – ufundowano dopiero w roku 1959. W następnych trzech dekadach nieliczne formy pomnikowe, jakie powstały w Głogowie, miały, jak w całej Polsce, znaczenie ogólnonarodowe, a przy tym realizujące „słuszną” politykę historyczną. Przeważały skromne formy (najczęściej głazy), upamiętniające trud żołnierski, o treści martyrologicznej, a także te, związane z tużpowojennymi początkami. Wyjątek pod względem formy stanowił pomnik Dzieci Głogowskich. Był on i pozostaje najważniejszym głogowskim pomnikiem, symbolicznym zwornikiem historii miasta.
Transformacja ustrojowa przyniosła zmianę w doborze wydarzeń i postaci, godnych utrwalenia w formie pomników – ale także wyraźny zwrot w stronę lokalnej – i to całej – historii. W latach 90. wyrazem tej konwersji stały się dwa akty o symbolicznym znaczeniu: pierwszym była przebudowa i przemianowanie wspomnianego pomnika bohaterów Armii Czerwonej na Pomnik Koalicji Antyhitlerowskiej, drugim wydarzeniem było upamiętnienie głogowskiej gminy żydowskiej w formie lapidarium – miejsca pamięci na miejscu synagogi, zniszczonej przez nazistów. Tego rodzaju formy upamiętnienia dawnych, a dziś nieistniejących, miejsc kultu powstały następnie w innych punktach miasta i stały się swego rodzaju głogowską specjalnością. Tak było np. z ideą upamiętnienia romańskiego kościoła pw. św. Piotra, którą połączono w 2006 r. z oryginalnym w formie pomnikiem papieża Jana Pawła II.
Na przełom tysiącleci i pierwszej dekady nowego stulecia datują się kolejne „przełomy pamięci”: we współpracy ze stowarzyszeniem Glogauer Heimatbund powstał, na bazie obiektu z 1926 r., pomnik polskich i niemieckich ofiar wojny, przemocy i wypędzenia z ziemi głogowskiej, upamiętniono także, głównie z inicjatywy społecznej, ofiary zbrodni katyńskiej oraz zbrodni wołyńskiej. W 2015 r. na skwerze przy ul. Wały Bolesława Krzywoustego stanął, dzięki staraniom Stowarzyszenia Patriotyczny Głogów, Pomnik Polskiego Podziemia Niepodległościowego (następnie u jego stóp Aleja Pamięci Żołnierzy Wyklętych w formie ich popiersi na postumentach, rozmieszczonych wokół kolumny zwieńczonej przedwojennym orłem i napisem „Bóg Honor Ojczyzna”).
W ostatnich dziesięcioleciach Głogów wzbogacił się o wcale liczne pomniki i płyty upamiętniające osoby – najczęściej związane stricte z Głogowem. Do takich postaci należą koryfeusze nauki: Jan z Głogowa, Joachim Pastorius i Kaspar Elyan (dwaj ostatni w ramach Budżetu Obywatelskiego). Z fasady teatru znów spogląda ku nam Andreas Gryphius. Swój pomnik ma głogowski malarz Zygmunt Stachura. Najokazalszym z nowych monumentów jest pomnik gen. Józefa Wybickiego. Głogów posiada także, co jest ewenementem w Polsce, popiersia dwu niemieckich wielkich wieszczów: Goethego (nowe) i Schillera (jego pomnik odnaleziony został w 2021 r. przez odkrywców z GROT).
W krótkim tekście nie sposób wymienić wszystkich, ważnych dla Głogowa pomników i ich twórców. Należy jednak stwierdzić, że Głogów posiada obecnie szeroki wachlarz form pomnikowych – takich, które określają tożsamość miasta, jego genius loci oraz tych, które odnoszą się do pamięci zbiorowej całej polskiej wspólnoty. Ten zbiór uzupełnia estetyczna oferta rzeźbiarskich wizji artystów, niemających charakteru pomników, ale zdobiących miasto i podnoszących jego kulturalne znaczenie.
Antoni Bok